Scherp alvast je potlood, want vanaf 1 oktober gaan we aan de slag met de hashtag #apaperaday20. 31 dagen. 31 curatoren. 31 favorieten. Ontdek hier wie jou misschien one day of fame kan bezorgen.

Het zwarte gat is voelbaar, na de dagelijkse tekeningen van A paper / A day. Maar we warmen ons - voor een laatste keer - aan deze 31 'favoriete tekeningen' van de voorbije maand. Bedankt, tekenaars! Jullie waren geweldig.

“Op het eerste gezicht lijkt deze illustratie niets meer dan een goed nagetekend logo met een gek zinnetje eronder.De tekenaar speelt hier echter een subtiel spel met tekst en tekening.Wie beter kijkt (maar vooral beter leest), ontdekt waar het de illustrator eigenlijk om te doen is: een lach ontlokken.
Dat is hem in mijn geval goed gelukt, ik hou dan ook van dit soort humor.”

“Ik kies deze geheimzinnige tekening voor vandaag.
Ik word aangetrokken door de subtiele kleuren en de vreemde figuur.  Wat doet ze eigenlijk? En wat is die rare blauwe vorm? Intrigerend vind ik…
Een tekening met penseel vind ik sowieso top.”

”De tekening liet mijn ogen dwalen in een niet onmiddellijk te definiëren landschap, stadszicht, stratenplan,… Ik wandelde als het ware in het beeld waarbij ik telkens opnieuw uitgenodigd werd om de diverse tekentechnieken te onderzoeken.De veelheid van onderdelen laat zich omarmen als een fris, kleurrijk geheel.”

Morgen gaat de voorlaatste dag van A paper / A day in. We pinken nu al een traan weg: onze dagen zullen minder kleurrijk zijn zonder de stroom tekeningen die ons dagelijks overspoelen. Maar we voelen dat de tekengewoonte een stevige boost heeft gekregen, en daar juichen we om. Zo getuigen ook deze tekenaars, die dagelijks deelnamen (én tot favoriet van een van de curatoren bekroond werden).

“Het beeld van de kamer maakt me meteen nieuwsgierig, ze doet mij vragen stellen naar de plek en het moment waarop dit beeld werd vastgelegd. Ik hou van de eenvoudige compositie van deze tekening. We krijgen een lege ruimte te zien met lichte ramen. Een mooi stuk uit de tekening vind ik de reflectie van het licht op de vloer. Doordat we niets uit de ramen zien, wordt een mysterieus sfeertje gecreëerd. Er is geen uitzicht maar alles lijkt wel in de ochtendzon te baden. Het matte kleurenpalet van de muren en het plafond dragen mee aan de stille sfeer in de ruimte. “

“Johanne Ampe zet met deze tekening een beeldverhaal neer dat mijn aandacht eist op verschillende manieren. De schetsmatige bomenrijen zijn enorm dynamisch en staan in contrast met de strakke geometrische vorm van het huis. Er zit een prachtige lichtinval in de tekening waardoor de afgrond op je af lijkt te komen. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt: wie tuimelt er door de bomenrijen? Welke rol speelt het huis in dit verhaal? Als dit de start is van een graphic novel, wacht ik met plezier en in spanning af.”

Zondag, rustdag? Niet voor de tekenaars van A paper / A day. De tekenchallenge duurt nog vier dagen - wie houdt het 31 dagen lang vol? En zorgt deze uitdaging voor een nieuw 'tekenpatroon'? Lotte Dufour en Jens Dawn (wiens tekeningen de voorbije weken door enkele curatoren werden gespot) lossen wat informatie over hun tekenroutine. Fijne zondag!

“In deze tekening hou ik van de compositie en de kleuren van de verschillende elementen die erin verwerkt zitten. Ze lijken allemaal losjes getekend, maar tegelijk houden ze de tekening juist samen. Wat ook voor een fijne balans in de tekening zorgt is het gebruik van verschillende materialen. Deze tekening maakt me gelukkig wanneer ik ernaar kijk. Quite an unusual piece.”

“Twee keer scrollde ik er helemaal door en twee keer stopte ik bij deze. In het beeld gezogen door de roze confettistippen en de eenvoudige, kinderlijke lijnen die wielrenners op hun fiets creëren. 
Bijna vormen ze gewoon klonen van elkaar. Maar een simpele haarlok, een veel te grote snor en een stereotiep brilletje steken daar een stokje voor. 
Een hoopje coureurs, zo beschrijft ze ze zelf. Dat roept onmiddellijk een herkenbaar beeld op. Van een peloton fietskameraden, op een weekendochtend met versgewassen koerstruitjes. Lavendelfris en strak in het pak! 
Zwetend ploegen ze zich door de velden en eindigen doen ze altijd met een pint op een zonnig terras. Voldane glimlach op de snoet. 
Dat stereotiepe beeld schuwt ze niet. Ze tekent een fiets zoals een doorsnee kind of volwassene een fiets zou tekenen. En het werkt.  Meer nog, ze geeft het cliché beeld wat extra cachet door er een absurde toets aan toe te voegen. Een gigantische doos waspoeder daalt uit de hemel neer, alsof er écht wasgoden bestaan die lavendelfris waspoeder in het rond strooien. 
Kortom, de dosering beeld, humor én herkenbaarheid zit helemaal snor!”

“Sinds ik hem heb gezien, laat deze cartoon me niet meer los. Ik was in eerste instantie getriggerd door het thema omdat ik zelf vaak met trein, tram en bus reis. Daarbij vang ik soms intrigerende gesprekken op, andere keren ben ik getuige van wrange of pakkende taferelen. Ik hou ervan om mijn medereizigers te observeren en te fantaseren over hun afkomst en bestemming. Ik heb ook veel bewondering voor wie zijn of haar observaties kan vastleggen in rake tekeningen of verhalen, zoals deze illustratrice.
Wat ze brengt getuigt van een nieuwsgierigheid, openheid en empathie naar anderen toe die ik hartverwarmend vind. Ze vertelt een zwaar verhaal in een donkere stijl en toch voel je je als lezer achteraf beter. Wellicht komt dat door de scène waarin het hoofdpersonage met zijn neus vruchten aantikt. Dit bevreemdende schouwspel doet verwonderen en verleent aan het geheel ook een speelse toets.
Van deze illustratrice wil ik meer zien!”

“De tekening lijkt een reflectie op of van een moment. Ze toont aan dat tekenen meer is dan representeren, maar een wisselwerking kan zijn tussen tijd, plaats en eigen gedachten. Enerzijds hou ik ervan dat de tekening mij aan het denken zet en anderzijds me laat verdwalen in het landschap van gedachtes van de tekenaar. Maar los daarvan vind ik ze ook gewoon heel erg mooi!”

“Op het eerste gezicht maakte Nancy Demeester een eenvoudige tekening: 1 techniek, 1 kleur, 1 laag. Maar tijdens het ontdekken van de tekening zie je de verschillende interpretatielagen.
Het kan een gevel zijn met een rond raam, een perspectief waarbij de zon vlakken aftekent in een ruimte of ‘gewoon’ een goed opgebouwde grafische tekening. Een tekening vind ik krachtig wanneer je op zoek kan gaan in het tweedimensionaal vlak ervan en je ontdekt dat er zich nog een hele wereld achter bevindt. Een wereld gecreëerd in het hoofd van de toeschouwer.” 

De 'challenge' A paper / A day duurt ondertussen 22 dagen - 3 weken dagelijks tekenen! - en de fervente tekenaars tekenen lustig voort. We houden van deze nieuwe ochtendroutine: scrollen door dat rijke schetsboek dat onze website is (wat een diversiteit!).
Elke dag kiest een curator zijn/haar favoriete tekening. Het werk van Penelope en Wim werd de voorbije weken opgepikt door de curatoren. Hoe beïnvloedt A paper / A day hun dagelijkse (teken)routine?

“Mijn eigen voorliefde voor de combinatie van beeld met taal deed me kiezen voor deze tekening van Natacha Dimovska.
Een personage in vrouwenkledij ‘moet iets bekennen’ – zij (of hij!) zit verstrikt in een wirwar van krabbels die als een doek het gezicht bedekken.
Ik hou van het samenspel van beheerst tekenen en het driftigere kribbelen. Het blad is maar voor de helft ‘betekend’ waardoor het voelt of het personage wat afstand houdt, ook dit geeft een spannende dynamiek waarbij je als toeschouwer extra nieuwsgierig wordt.  De zin staat als een zuil waardoor ze (nog) meer gewicht lijkt te krijgen. Natacha creëert in deze tekening op speelse wijze een momentopname in een verhaal dat je verder zelf mag invullen.
Ik ben benieuwd naar meer! “

“Ik bleef hangen bij deze tekening door het eenvoudige materiaalgebruik, kleefband en balpen.
Bovendien zie ik de gekleurde kleefband ook als een symbool : ‘kleven’ en de ‘band’ tussen de twee personage van de tekening. De balpenlijnen zijn zelfzeker en krachtig aangebracht. Originaliteit gecombineerd met een klassiek thema.” 

“Twee figuren in bruine tinten (is het bister en zwarte inkt?). De tekening geeft zich laag na laag vrij. 
Ik hou van tekeningen waarin lijn en vlak, positief en negatief een spel met elkaar spelen en het overnemen van de figuratie.
Je ziet twee figuren, maar doemt er uit de achtergrond een derde op? Draagt de linkse figuur een soort helm of loopt de beweging van het haar van de rechtse figuur gewoon door?
Plots zie je een schouder, de kin van de man wordt vormgegeven door de hand van de vrouw. Licht en schaduw, vorm en restvorm, aantrekken en afstoten, een korrel, ruis, tikkeltje mysterie. Schoon.” 

“Wanneer ik mijn blik over de verschillende inzendingen liet dwalen, viel deze tekening me meteen op. Ze verbeeldt drie gestileerde figuurtjes. Ze staan op de tippen van hun tenen om toch maar een glimp te kunnen opvangen van wat zich buiten beeld bevindt. Hun handeling verraadt een hedendaags fenomeen, maar vormelijk horen ze eerder in een ander tijdperk thuis (ook hun kapsels zijn trouwens wat gedateerd). Die frictie vind ik interessant. Stilistisch zou ik ze onderverdelen bij de vlakheid van Japanse prentkunst, de naïviteit van Henry Darger en het kleurgebruik van Paul Duhem. 

De eenvoud en de kleuren van dit werk spreken mij aan. Het werkt ook goed in combinatie met het speelse thema. Ik lees deze tekening als een knipoog naar ons, mensen, die al te graag naar onze smartphone grijpen om niets te moeten missen. Maar juist door dat gebaar vergeten we echt te kijken naar de omgeving om ons heen. Als je dan even ophoudt met het staren naar je schermpje, merk je hoe onnozel we er soms kunnen uitzien. Ik vind het bewonderenswaardig hoe dit banale onderwerp zo belangeloos en eerlijk werd verbeeld. Mooi!”

“Tussen de vele inzendingen zijn me meteen enkele tekeningen opgevallen omwille van hun voelbare liefde voor het tekenen, hun technische kundigheid en/of hun eerlijkheid. Als ik er ééntje moet uitkiezen, dan is het dit beeld van een woonkamer met koffie op tafel en zicht naar buiten. Wat me aanspreekt is de speelse wijze waarop de maker een banaal tafereel weet om te zetten in een frisse schets. De gemaakte keuzes – hoe de realiteit is herleid tot enkele lijnen en vlakken – getuigen van een gevoel voor compositie, kleur en lijn. Ik werd er instant vrolijk van!”

“Lotte is een meester met kleuren en beheerst een expressieve, spontane en erg persoonlijke lijnvoering. Deze tekening sprak me zowel grafisch als conceptueel onmiddellijk aan.
Is het een man met migraine, krabt hij zijn ogen uit van de pijn? Of gaat het gewoon om het dagelijks ontwaken uit een diepe slaap? Geen idee wat Lotte hier neerkrabbelde, maar de tekening spreekt tot de verbeelding en is een pareltje.”

“Deze ochtend waarschuwde Judith Vanistendael al voor enige laattijdigheid per mail: “Ik zit op een boot tussen Engeland en Spanje. Normaal is er internet, maar het stormt.” En toen viel het contact weg.
Daarom koos niet Judith, maar Kunstwerkt op de valreep de tekening van de dag:

“Iedere dag blijven er verrassend veel tekeningen verschijnen. Sommigen tekenen af en toe, maar het is ook fijn om langzaamaan de volhouders te kunnen onderscheiden. Penelope Deltour is één van die toegewijde uitslovers, die zich duidelijk heeft voorbereid op onze #apaperaday19. Zo creëert Penelope op haar account een beeldverhaal, waarbij het iedere dag uitkijken is naar het vervolg. Een potvis, de zee, en een man in een hutje op een vlot spelen de hoofdrol. Het is op dit moment nog uitkijken naar welke wendingen het verhaal zal nemen, maar de enige zekerheid is dat het narratief binnen 31 afleveringen vervat zit.
Wanneer we voor het eerst langs de tekening van Penelope scrolden, leek het een berg die dreigt af te brokkelen, maar snel werd duidelijk dat er iets magischer achter de tekening schuilt. Vooral het mannetje op de rand merk je pas later op. Het is zo’n afbeelding waar je naar kan blijven kijken, en laag per laag meer geïntrigeerd raakt door het verhaal dat wordt verteld. Vooral het vlaggetje die daar zo dapper wappert, met een miniatuurpotvis, verblijdt ons het meest.
Verbluffend ook hoe de textuur van de potvis tot leven komt.
Wij kijken alvast uit naar de volgende episode van deze #humpbackwhale.”

Al twee weken scrollen we door een overvloed aan tekeningen voor A paper / A day. De challenge van dit project luidt: teken een maand lang élke dag en post je tekening op Instagram. Veel tekenaars gaan de uitdaging aan, wij kijken juichend toe (en tekenen mee).
We zijn ook benieuwd: zet A paper / A day echt aan tot meer tekenen? Wat halen deelnemers uit de challenge? We vroegen het aan twee fervente tekenaars, wiens tekening werd gekozen door een van de curatoren.

“Deze houtskooltekening zuigt me in het scherm.
Het beeld intrigeert omdat het tegelijk iets vreselijk onheilspellends als veel rust uitstraalt.
Het is een geheimzinnig tafereel, geen uitverteld verhaal. Daar hou ik van.
Technische kunde is hier gecombineerd met veel gevoel. Ik hou van de sfeer in het beeld, met zijn donkere randen en opgelichte middendeel, met zijn nuances die doen denken aan een oude foto die meer verhult dan toont, met het licht dat in de verte de bergtoppen wit kleurt.
Zo zuigt de tekenaar me tot ver in zijn landschap, helemaal tot op die bergtoppen. Daarboven wil ik staan, en het feit dat ik niet weet of daar angst of rust op me wacht, vergroot het verlangen.”

“Tussen de vele fraaie inzendingen werd mijn blik toch meteen naar dit kleurrijke tafereel getrokken. Helder kleurgebruik, daarmee kan je mij namelijk nogal makkelijk verleiden.
Maar wat Jo hier heeft gedaan is het inzetten bij een eerder ‘dramatisch’ gegeven, een koppel dat in conflict is. Het is geen ordinair ruzietje, neen, die twee hebben ambras. Een kleurrijke variant dus op de echtelijke ruzie. Die twee gegevens, snoepjeskleuren en die wrange inhoud combineren, werkt hier heel komisch. Je kan er zelf veel bij verzinnen, de mogelijke dialoog tussen die twee… Als kijker heb je dus ook nog ontdekkingsruimte.
Hoewel het maar een schetsje is, staan alle lijnen wel op de goeie plek, is het beeld mooi in balans. Met zo weinig een hele wereld oproepen, daarvoor moet je toch van goeden huize zijn.
Trouwens, volgens mij zien die twee in beeld mekaar nog graag, de tekenaar heeft de vrouw de subtiele elegantie van een viool meegegeven. De scheiding is nog niet in zicht, ze komen er wel samen doorheen.” 

“Ik heb echt een zwak voor techniek. De stofjes zijn meesterlijk weergegeven, ik kan ze bijna voelen. Bij werken die mij meteen aanspreken kan ik de hand van de kunstenaar aftasten met m’n oog. Het fijne weefsel van pennenstreken, de kreuken en frommels van donker vs licht: daar plooi ik voor. En het is niet enkel de techniek maar ook het onderwerp, de stof is sterk beeldend: het vervellen in andere identiteiten, de ontkleding en het afwerpen van een uniform. De hele reeks is “Spitze”.”

“Het werk van Louise De Meester straalt een speelsheid uit waar je meteen blij van wordt. Op het eerste zicht zie je twee kippen tussen het gras. Dan valt het op dat de ene kip een ei in haar buik heeft, waarna je plots ook het felrode ei van de andere kip opmerkt. Beiden staren ze een beetje verbaasd naar dat rode ei. Dat vind ik leuk.

Het is een tekening waar je wel eventjes naar kan kijken en op ontdekking in kan gaan. Er wordt een heel verhaal verteld in één beeld en als kijker wordt je fantasie uitgedaagd om mee te gaan in dat narratief. Die ene tekening maakt je meteen nieuwsgierig naar de rest van het verhaal, het ‘ervoor’ en het ‘erna’.

Niet alleen het onderwerp is erg speels maar ook de uitvoering. De ongedwongen combinatie van de verschillende materialen en kleuren is helemaal geslaagd. Snelle verfstroken voor de planten, de meer uitgewerkte uitvoering van de kippen, potloodvegen die de schaduw aangeven en de stippeltjes in de verf tussen de planten. Alles wordt uiteindelijk samengebracht tot een mooi geheel door de kleuren en de achtergrond.”

Geen echte tekening maar een linoprint. Dit werk van Larussav sprak me onmiddellijk aan door het krachtige beeld. Alles staat op zijn plaats en werkt mooi met elkaar. De afbeelding op zich is eenvoudig: zonder de beschrijving te lezen leek het in eerste instantie over iets speels te gaan. Ikzelf dacht aan een rollende bal, een gek gebogen lichaam, een leuke illustratie. Er zit echter veel meer achter.
Dit werk werd gepost op World Mental Health Day en door een korte beschrijving krijgen we een vluchtige blik in het leven van de kunstenaar. Het geeft de bevestiging dat iedereen het wel eens moeilijk heeft, dat het belangrijk is om hulp te zoeken en je te omringen met de juiste mensen. Loslaten en vergeten, de bal wegkaatsen en je gal uitspuwen.  Het is een werk dat sterk is in zijn eenvoud en sterk in zijn boodschap. 

“Ik heb eigenlijk niks met monsters, maar in deze tekening weet hij/zij mij te vertederen. Allicht ook omwille van de beetje gelukzalige glimlach op het gezicht van de schommelende jongen. Of is het een meisje? En is het eerder een grijns dan een glimlach? Ik hou van die ambiguïteit. 
Deze schijnbaar simpele tekening roept zowel een verhaal als emotie als lichamelijkheid op, er ontstaan personages, relaties, gewaarwordingen…. dat is straf om dat allemaal met één tekening te kunnen waarmaken. 
Het heeft ook iets bitterzoets: misschien is het een eenzame ziel die dankzij zijn/haar fantasie toch een heerlijk moment beleeft? Want er gaat zeker een groot gevoel van vrijheid uit. Of is het gewoon iemand met een buitengewone fantasie?
De titel zit ook goed…
Het doet een beetje denken aan het surrealistische werk van de Australische Shaun Tan, dus mijn liefde voor illustraties heeft me zeker beïnvloed in mijn keuze.”

“Mijn oog viel meteen op de fijne lijn, die naar mijn gevoel in één beweging op papier werd gezet. Hier en daar zie je een aarzeling, wordt het lijntje wat dunner en dan weer voller. Op het eerste gezicht zag ik een oud mannetje in de tekening met een bril, ingevallen kaken en een vooruitstekende kin.
Toen ik de omschrijving las bleek het een schoen te zijn maar dan gekanteld.
Het is fijn dat er vrijheid is om meerdere dingen in de vorm te herkennen.
Een schoen kan je op zoveel manieren tekenen, ik vind het knap dat de vorm zo uitgepuurd en eenvoudig is.
De tekening is niet perfect, je voelt de beweging die de tekenaar heeft gemaakt, de punten waar hij is gestopt, een bochtje heeft genomen en weer verder is gegaan, dat vind ik prachtig.
Met weinig is er toch veel gezegd, een beetje als poëzie op papier.”

‘We kiezen voor deze man, in enkele zuivere lijnen getekend. Het ziet er een heel eenvoudige tekening uit, maar ze is perfect uitgevoerd. Er zit ook veel beweging in de tekening door de houding van de man en de vloeiende lijnen. En vooral inhoudelijk is het een intrigerende tekening die tot de verbeelding spreekt. Wat doet deze man? Braakt hij allerlei woorden uit? Of blaast hij rook uit? Of ademt hij net iets in? Je kan er van alles bij verzinnen. Je blik blijft er aan hangen.’

‘Dit is een tekening met een opvallende en krachtige compositie: de figuur is dwars over het hele blad geplaatst en boeiend afgesneden onder de romp. De zwarte penseelstreek links van het blad zorgt ervoor dat we ‘binnenkijken’ in de scène van de tekening. Met minimale middelen weet de tekenaar een hele sfeer en ruimte te scheppen die bovendien tot de verbeelding spreekt. Ligt het jonge meisje ontspannen met haar armen achter haar rug op een bed? Of slaapt ze rechtop zoals een poes of een paard dat kunnen? Slaapt ze eigenlijk wel of zijn haar ogen gesloten in een moment van gestolen genot? Een spel van vrijheid en gebondenheid, sereniteit en spanning wordt opgeroepen in één enkel beeld. En Breitners en Balthus’ meisjes zijn nooit ver weg.’

“De tekening trof mij niet enkel door de sterke compositie, ruw en zacht materiaalgebruik en een vaag dieptezicht maar bovendien wordt de tekening spannend in het blad gezet. 
De heftige, bijna gekraste getekende lijnen van de romp van het beest, de poten die onvolledig getekend zijn en daardoor net krachtig over de grond zweven vooraleer ze zullen neerkomen: ze geven het beeld een bijzondere uitstraling. 
De grote beweeglijkheid van het angstig beest – dat afremt voor één of ander gevaar en dit in de ogen kijkt – trekt de kijker even in de wereld van de kunstenaar.”

“Gisteren werden er voor Werelddierendag heel wat mooie dieren getekend om uit te kiezen. Uiteindelijk was het deze tekening van een baltimoretroepiaal die mij het meest overtuigde. Intuïtief sprak deze tekening mij aan vanuit mijn voorliefde voor vogels. Verder sprak ook de eenvoud en elegantie van dit werk mij aan: het minimaal kleurgebruik, met de sterke aanwezigheid van wit in de vogel. Doordat Laure hetzelfde wit van de vogel als achtergrond gebruikt, zorgt dit ervoor dat deze straalt op zichzelf en zich op zijn plaats lijkt te voelen op het papier. De positie van elke lijn en vorm is precies daar waar het moet zijn en vormen zo een goede compositie. Al deze elementen zorgen ervoor dat dit werk er voor mij uitspringt en ik ernaar kan blijven kijken om het te bewonderen.”

“Bij het bekijken van de tekeningen trok een afgesneden compositie van twee vrouwen met een hondje mijn aandacht. Je ziet het gezicht van de vrouwen niet en dat prikkelt de verbeelding. De tekening laat ook veel te raden. De vrouwen lijken op iets te wachten, maar wat? Hun houding en positie van het hondje laat vermoeden dat ze er al een hele tijd staan.
De arceertechniek met vele aanzetjes maakt het geheel levendig en het lijvig hondje is heel trefzeker weergegeven. Door het beestje niet helemaal af te beelden is het een perfecte compositie.”

“Bij het bekijken van de tekeningen was er één tekening die, met een hypnotische blik, mijn aandacht greep.
Ik bekeek de tekening – die voor mij een eerste aanzet lijkt, een studie voor een schilderij – van dichterbij, en dan valt de vlotheid van tekenstijl op, aangenaam om naar te kijken. Er is een directheid aanwezig, geen twijfel. Een duidelijke aanpak in het overbrengen van een gedachte naar een tekening.
Het is voor mij niet nodig om te achterhalen wat de betekenis van dit beeld moet zijn: het staat op zichzelf en heeft genoeg kracht om beeldend te imponeren.”

“Ik heb een voorliefde voor vlotte, spontane tekeningen. De combinatie van collage, verf en tekening werkt in dit geval bijzonder goed.
Mijn poging het beeld te ontleden: we starten met het kammen van de haren, dan volg je met je ogen het fijne lijntje naar de ogen, de neus, dan wisselt het af met een forse verfstreek die eindigt met een fotocollage.
Een mooi kleurenspel en het werken met eenvoudige vlakken en een fijne lijntekening oogt fris.  Ik ben benieuwd of hier bijvoorbeeld schetsen aan vooraf gaan. Het lijkt van niet, en dat getuigt van durf.”