Als kunstenaar is het ontzettend belangrijk goed te weten welke rechten je hebt op je beeldend werk en hoe je daarmee aan de slag kan.

Auteursrechten op je werk ontstaan automatisch door de creatie.

Daarbij is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen een creatie en een idee. Hoe ontzettend goed een idee ook mag zijn, als het geen concrete vorm heeft, wordt het niet beschermd onder het auteursrecht. Ook een bepaalde stijl gebruiken is niet auteursrechtelijk beschermd. Je mag bijvoorbeeld een werk maken in de stijl van Luc Tuymans.

Auteursrechten worden opgedeeld in vermogensrechten en morele rechten. Morele rechten zijn de rechten die vast verbonden zijn aan de persoon en die je niet kan overdragen. De vermogensrechten zijn overdraagbaar en exploiteerbaar. Zij hebben een economische impact.

Morele rechten

Morele rechten zijn de persoonlijkheidsrechten. Deze kan je in principe niet overdragen. Je hebt hierin een opdeling tussen 3 verschillende rechten:

• Het divulgatierecht: dit is het recht om met je werk, al dan niet, in de openbaarheid te treden. Je behoudt met andere woorden het exclusieve recht te beslissen of en wanneer je werk publiek wordt gemaakt.
• Het ouderschapsrecht of het paterniteitsrecht: dit is het recht om jouw naam of pseudoniem al dan niet te vermelden bij je werk. Als iemand jouw werk deelt zonder je naam te vermelden is dat een inbreuk op dit ouderschapsrecht.
• Het integriteitsrecht: dit is het recht op eerbied voor je werk. Je kan je als auteur verzetten op elke wijziging die aan je werk wordt aangebracht zonder jouw toestemming of als jouw werk gebruikt wordt in een context die niet past bij de geest van het werk of die de betekenis van het werk wijzigt (bijvoorbeeld door het gebruik van een werk in een politieke context).

Vermogensrechten

Nu wordt het echt interessant. De vermogensrechten geven de auteur het exclusief recht zijn of haar werk te (laten) exploiteren en daar ook een vergoeding aan te koppelen. In tegenstelling tot de morele rechten zijn de vermogensrechten gedeeltelijk of volledig overdraagbaar. Je hebt binnen de vermogensrechten nog een opdeling tussen het reproductierecht, het publiek mededelingsrecht en het volgrecht.

• Het reproductierecht: dit is het recht je werk te (laten) verveelvuldigen op een analoge of digitale drager . Als je toestemming geeft om je werk te laten verveelvoudigen kan hier een vergoeding tegenover staan. Bijvoorbeeld wanneer je werk gefotokopieerd wordt, er een foto van je werk gemaakt wordt, je werk gedrukt wordt op postkaarten, je werk wordt gedownload van het internet...
• Het publiek mededelingsrecht: dit is het exclusieve recht om jouw werk aan een publiek mee te delen, bijvoorbeeld in een expo of op een website.
  
• Het volgrecht: het volgrecht is specifiek gericht op beeldende kunstenaars en stelt de auteurs in staat om te genieten van de groeiende populariteit van een kunstwerk, ook als het niet langer in eigendom is van de auteur. Concreet wil dit zeggen dat je als kunstenaar recht hebt op een deel van de verkoopprijs elke keer als jouw werk wordt doorverkocht via een professioneel kunsthandelaar. Meer daarover lees je in dit artikel.

Sommige vermogensrechten kunnen enkel collectief worden uitgeoefend: zo heb je reprografie (kopies van werken via het internet of CD-rom/DVD voor privégebruik), het leenrecht (het ontlenen van werken door een bib), de kabelrechten (voor de distributie van een tv-uitzending) en de thuiskopie (voor toestellen die werk kunnen kopiëren). Voor elk van deze rechten zijn beheersvennootschappen in het leven geroepen die de gelden namens hun leden int bij de gebruikers (Sabam, Sofam, Reprobel, Auvibel…).

De beschermingsduur van het auteursrecht bedraagt 70 jaar na het overlijden van de langstlevende auteur. Dat wil zeggen dat de erfgenamen of andere rechthebbenden mee kunnen beslissen over de auteursrechten en ook mee de inkomsten kunnen exploiteren die gepaard gaan met het auteursrecht. Na die 70 jaar valt het werk in het publiek domein en is het vrij exploiteerbaar.

Voor de volledigheid vind je de wet op het auteursrecht in ons land hier terug.